Άνοια και ο ρόλος της Εργοθεραπείας.

                                         Άνοια και ο ρόλος της Εργοθεραπείας.

                          

                           

Η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της νευροπαθολογικής διαδικασίας της νόσου. Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει διαφορετικές διαταραχές του εγκεφάλου που έχουν κοινή την απώλεια της λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία συνήθως είναι προοδευτική και τελικώς σοβαρή. Η άνοια επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, τη συμπεριφορά και το συναίσθημα. 

Η άνοια προκαλείται  από έναν αριθμό ασθενειών οι οποίες επιφέρουν αλλαγές στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την απώλεια νευρικών κυττάρων (νευρώνες). 

Σε αυτές τις ασθένειες συγκαταλέγονται:

1. Η νόσος Alzheimer (50-80% όλων των περιπτώσεων άνοιας).
2. H αγγειακή άνοια.
3. Η άνοια με συμπτώματα Lewy.
4. Η μετωποκροταφική άνοια (FTD), συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Pick.
5. Η οπίσθια φλοιική ατροφία (PCA).
6. Σπανιότερες αιτίες: Σύνδρομο Korsakoff, νόσος του Binswanger, κ.λ.π.

Συμπτώματα της άνοιας:

Η άνοια είναι μία εξελισσόμενη ασθένεια. Αυτό σημαίνει οτι η δομή και η χημεία του εγκεφάλου αλλοιώνονται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Η ικανότητα του ατόμου να θυμηθεί, να κατανοήσει, να επικοινωνήσει, καθώς και η λογική, μειώνονται σταδιακά. Η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται εξαρτάται από το κάθε άτομο και μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια . Η θεώρηση της ως μία σειρά απο στάδια μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να κατανοήσουμε την ασθένεια, αλλά είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε οτι έτσι περιγράφεται αδρά η εξέλιξη της κατάστασης και δεν είναι απαραίτητο όλοι οι άνθρωποι να εμφανίσουν το σύνολο των συμπτωμάτων.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του πρώτου, δεύτερου και τρίτου σταδίου της άνοιας τύπου Alzheimer.

To πρώτο στάδιο αναφέρεται στο στάδιο αμνησίας. Προεξάρχοντα συμπτώματα είναι η δυσκολία στη πρόσφατη μνήμη, η αδυναμία συγκέντρωσης, οι διαταραχές προσανατολισμού, και οι αλλαγές στη διάθεση. 

Το δεύτερο στάδιο αναφέρεται στο στάδιο της σύγχυσης. Ο ασθενής παρουσιάζει σημαντική απώλεια στην πρόσφατη και ανακλητική μνήμη, αφασία, απραξία, θυμό και παραισθήσεις. Το στάδιο αυτό μπορεί να διαρκέσει 4 χρόνια και το άτομο εμφανίζει πλέον εμφανείς απώλειες των γνωστικών λειτουργιών που χρειάζονται παρέμβαση, καθώς το άτομο γίνεται όλο και πιο εξαρτημένο στις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής.

Το τρίτο στάδιο αναφέρεται στο στάδιο της άνοιας. Το άτομο δεν ανταποκρίνεται σε ερεθισματα, παρουσιάζει απάθεια, ακράτεια ούρων και κοπράνων. Το άτομο δεν μπορεί να εκτελέσει δραστηριότητες καθημερινής ζωής, η κατανόηση του λόγου είναι δύσκολη και παρουσιάζει σοβαρό αποπροσανατολισμό.  Το αμυντικό σύστημα εξασθενεί και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα προσβολής του ατόμου από ασθένειες που μπορεί να είναι μοιραίες για τη ζωή του.

Άνοια και Εργοθεραπεία.

Η εργοθεραπεία είναι η ειδικότητα αυτή, που καθιστά ικανά τα άτομα να ανακτήσουν, να διατηρήσουν ή να προάγουν την λειτουργικότητα τους μετά απο κάποια ασθένεια, τραυματισμό ή αναπηρία. Η βασική φιλοσοφία του επαγγέλματος προέρχεται από την αναγνώριση της σημαντικότητας της σκόπιμης δραστηριότητας για το άτομο και τη λειτουργικότητα του. 

Ο εργοθεραπευτής εφόσον αξιολογήσει το άτομο σε τομείς όπως είναι οι γνωστικές και κινητικές του δεξιότητες καθώς και η αυτοφροντίδα και οι δρατηριότητες καθημερινής ζωής, ξεκινά το θεραπευτικό του πρόγραμμα με κύριο μέλημα του, την διατήρηση της ανεξαρτησίας  του ασθενή όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται. Στόχος της εργοθεραπείας στο πρώτο στάδιο της νόσου είναι η διατήρηση της αδρής και λεπτής κινητικότητας, η διατήρηση του οπτικοκινητικού συντονισμού, η προσοχή και η μνήμη, η έκφραση συναισθημάτων, η αποφυγή της κοινωνικής απομόνωσης, και τέλος η αύξηση της αυτοεκτίμησης.

 Καθώς η νόσος εξελίσσεται οι στόχοι αποβλέπουν στη διατήρηση της κινητικότητας του ατόμου, στην εκπαίδευση του στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής με ή χωρίς βοηθήματα, στην εργονομική διευθέτηση των χώρων στους οποίους ζει, στην εκπαίδευση των φροντιστών, και στην συναισθηματική υποστήριξη τόσο του ίδιου όσο και των φροντιστών. Στο τελευταίο στάδιο όπου οι απώλειες σε νοητικό επίπεδο είναι μεγάλες, προσπαθούμε να βοηθήσουμε το άτομο σε προβλήματα μάσησης-κατάποσης, ανακούφισης απο τον πόνο, και ψυχολογικής υποστήριξης του φροντιστή. 

Πιο συγκερκιμένα ο εργοθεραπευτής:

• Αξιολογεί την ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται τις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής.
• Υποστηρίζει το άτομο στη διαχείριση των Δ.Κ.Ζ. και στην πρόληψη της παθητικότητας.
•  Εκπαιδεύει το άτομο και την οικογένεια σε βοηθήματα που αντισταθμίζουν τις κινητικές και γνωστικές δυσκολίες του ασθενή.
• Διευθετεί το περιβάλλον που ζει το άτομο ώστε να είναι εργονομικά σχεδιασμένο, με σκοπό ο ασθενής να είναι ασφαλείς και όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητος σε αυτό.

O εργοθεραπευτής προσεγγίζει το άτομο με άνοια με στόχο:

1. Προαγωγή υγείας: Ώστε το άτομο να παραμείνει ανεξάρτητο σε Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής και αυτοφροντίδας όσο το δυνατόν περισσότερο.
2. Αποκατάσταση: Αν και η αποκατάσταση των γνωστικών λειτουργιών δεν αναμένεται πάντα, ο εργοθεραπευτής στοχεύει στην αποκατάσταση κινητικών δεξιοτήτων όπως το εύρος κίνησης, αντοχή, μυϊκός τόνος κ.λ.π.
3. Διατήρηση: Ο εργοθεραπευτής μετά την αξιολόγηση εντοπίζει τις δεξιότητες που βρίσκονται σε καλό επίπεδο και διαμορφώνει ένα τέτοιο ημερήσιο πρόγραμμα με στόχο οι δεξιότητες αυτές να διατηρηθούν όσο το δυνατό περισσότερο μέσω σκόπιμων δραστηριοτήτων.
4. Τροποποίηση: Πρόκειται για την συνηθέστερη προσέγγιση των εργοθεραπευτών με στόχο την τροποποίηση του περιβάλλοντος αλλά και των δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής και αυτοφροντίδας για να είναι το άτομο όσο το δυνατόν πιο λειτουργικό και ανεξάρτητο.

Οι εργοθεραπευτές συναντώνται σε πολλές δομές από νοσοκομεία και κέντρα ημέρας, μέχρι κέντρα αποκατάστασης και φροντίδας, οικοτροφεία κ.ά, και είναι κύριο και αναπόσπαστο μέλος της θεραπευτικής ομάδας μαζί με τον γιατρό, τον ψυχολόγο, τον κοινωνικό λειτουργό και το νοσηλευτικό προσωπικό. 

Μπουρνάκα Αικατερίνη, Εργοθεραπεύτρια.

Πηγές:

Sveriges Arbetsterapeuter, 2016. Demens. [online] Available at: <http://www.arbetsterapeuterna.se/Fakta-om-arbetsterapi/Vad-gor-en-arbetsterapeut/Demens/> Accessed 25 May 2016.

CAOT. ACE, 2016., Occupational Therapy, Alzheimer's  Disease, Dementia. [online] Available at: <https://www.caot.ca/otmonth/OTandALZ_FS.pdf> Accessed 25 May 2016.

AOTA, 2016., Dementi and the role of Occupational Therapy. [online] Available at: <http://www.aota.org/about-occupational-therapy/professionals/mh/dementia.aspx> Accessed 25 May 2016.

Padilla, R., 2016. Effectiveness of Occupational Therapy Services for people with Alzheimer's Disease and Related Dementias. The American Journal of Occupational Therapy. pp. 487.

Τζονιχάκη, Ι., 2010. Η εργοθεραπεία σε ηλικιωμένους. Αθήνα: MENDOR.