Αναπτυξιακή εξέλιξη των δεξιοτήτων γραφής και τρόποι βελτίωσης της λαβής του παιδιού.

Αναπτυξιακή εξέλιξη των δεξιοτήτων γραφής και τρόποι βελτίωσης της λαβής του παιδιού.

H σύλληψη του μολυβιού είναι συνήθως το πιο προφανές σημάδι της λεπτής κινητικότητας σχετικά με το πώς εξελίσσεται η γραφοκινητική ανάπτυξη του παιδιού, και είναι παράλληλα ένα από τα πιο συχνά θέματα για τα οποία ερωτόμαστε ως εργοθεραπευτές. Αν και η γραφοκινητική ανάπτυξη αρχίζει πολύ πριν ένα παιδί να πιάσει ένα μολύβι, παρακάτω παρουσιάζονται τα ορόσημα που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας όταν παρατηρείται το παιδί να κρατά το μολύβι του, το μαρκαδόρο ή τις μπογιές του.

1-1.5 ετών, Παλαμιαία λαβή.

Το μολύβι κρατιέται στην παλάμη με τον αντίχειρα από επάνω και το αντιβράχιο σε «ύπτια» θέση. Αυτή η σύλληψη θεωρείται «πρωτόγονη» και συνήθως συνοδεύει το στάδιο «κακογραφίας». Οι κινήσεις «κακογραφίας» συνήθως ξεκινούν από τον ώμο και τον αγκώνα, και περιλαμβάνουν μεγαλύτερες μυϊκές ομάδες και ένα χαμηλό επίπεδο ακρίβειας.

2-3 ετών, Ψηφιακή λαβή.

Όλα τα δάκτυλα κρατούν το εργαλείο γραφής αλλά ο καρπός είναι σε κάμψη έτσι ώστε η παλάμη να «κοιτά» προς τα κάτω. Τα παιδιά ξεκινούν να σταθεροποιούν τους ώμους τους, έτσι ώστε η κίνηση να έρχεται κυρίως από τον αγκώνα. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά πρέπει να αρχίσουν να είναι ικανά να αντιγράψουν μια οριζόντια, κάθετη και κυκλική γραμμή.

3.5-4 ετών, Στατική τριποδική λαβή.

Το παιδί μπορεί πλέον να κρατήσει το εργαλείο γραφής, με τον αντίχειρα και τον δέικτη ενώ το στηρίζει πάνω στην άρθρωση του μεσαίου δακτύλου.  Πλέον υπάρχουν τρία σταθερά δάκτυλα που κρατούν το εργαλείο γραφής. Οι κινήσεις κατά την ζωγραφική και την σχεδίαση ξεκινούν από τις μεγαλύτερες αρθρώσεις του βραχίονα, όπως τον ώμο και τον αγκώνα, ενώ τα δάκτυλα παραμένουν στατικά και οι κινήσεις του χεριού γίνονται ενιαία, ως μία μονάδα. Αυτή η λαβή τυπικά παρουσιάζεται κοντά στην ηλικία που τα παιδιά αρχίζουν να κάνουν προ-γραφικές κινήσεις και σχέδια όπως ο σταυρός και το τετράγωνο.

Όταν ξεκινά η ανάπτυξη της στατικής τριποδικής σύλληψης, μπορεί να δείτε τον καρπό λυγισμένο προς τα εμπρός και να «στέκεται-αιωρείται» πάνω από την επιφάνεια γραφής, είτε το παιδί δουλεύει πάνω σε μία επίπεδη επιφάνεια χαρτιού είτε αν χρωματίζει πάνω σε έναν πίνακα κιμωλίας,  όπως δείχνει η εικόνα. Ωστόσο, καθώς τα παιδιά γίνονται σταδιακά πιο άνετα και με αυτοπεποίθηση σε αυτή τη θέση, αρχίζουν να ακουμπούν το αντιβράχιο τους στο τραπέζι καθώς ζωγραφίζουν. Έρευνες έχουν δείξει ότι σχεδόν το 50% από τα τρίχρονα παιδιά είναι ήδη σε θέση να χρησιμοποιούν την στατική τριποδική λαβή και ακόμη πως τα κορίτσια (σε αυτή την ηλικία) χρησιμοποιούν την λαβή με περισσότερη «ωριμότητα» σε σχέση με τα αγόρια της αντίστοιχης ηλικίας. Ανεξάρτητα από την ηλικία που θα κατακτηθεί αυτή η σύλληψη, πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα στην λεπτή κινητικότητα του παιδιού, το πέρασμα από την ψηφιακή λαβή στην τριποδική.

Μια παρόμοια σύλληψη που μπορεί να παρατηρήσετε σε παιδιά αυτής της ηλικίας, είναι η τετραποδική λαβή. Χρησιμοποιείται ένα επιπλέον, σταθεροποιητικό, δάκτυλο και είναι μία εξίσου αποτελεσματική λαβή για αυτή την ηλικία. Παρακάτω βλέπετε την τετραποδική λαβή.

4.5-5 ετών, Δυναμική τριποδική λαβή.

Το παιδί συνεχίζει με το ίδιο μοτίβο σύλληψης, κρατώντας με τον αντίχειρα και τον δείκτη ενώ στηρίζει το μολύβι στην άρθρωση του μεσαίου δακτύλου.  Ωστόσο, το μικρό δάκτυλο και ο παράμεσος μπορούν να χωρέσουν με ασφάλεια στην παλάμη για να σταθεροποιήσουν την καμάρα του χεριού και το μεσαίο δάκτυλο, ο καρπός είναι σταθεροποιημένος σε μικρή προέκταση (λυγισμένος πίσω), και το αντιβράχιο είναι άνετα τοποθετημένο στο τραπέζι. Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι οι κινήσεις πλέον μπορούν να ξεκινούν από τα τρία δάκτυλα και τον καρπό, κάνοντας κάθετες και οριζόντιες γραμμές, παρά από τον αγκώνα και τον ώμο.

Αυτή η δυναμική λαβή επιτρέπει μεγαλύτερη ακρίβεια και λεπτομέρεια σε εργασίες όπως είναι η ζωγραφική μέσα σε γραμμές ή μικρά μέρη, η ζωγραφική με περισσότερες λεπτομέρειες, και ο σχηματισμός γραμμάτων με μεγαλύτερη ακρίβεια. Σ ε αυτή την ηλικία τα παιδιά ξεκινούν σταδιακά να εμφανίζουν μια αναδυόμενη ικανότητα, να κάνουν διαγώνιες κινήσεις όταν ζωγραφίζουν ή σχηματίζουν σχήματα. Από την στιγμή που τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν με συνέπεια τη δυναμική τριποδική λαβή, αυτό σημαίνει, ότι είναι ένα βήμα πιο κοντά για την επίσημη διδασκαλία της γραφής.

Μια παρόμοια σύλληψη που μπορεί να παρατηρήσετε σε παιδιά αυτής της ηλικίας, είναι η τετραποδική λαβή. Χρησιμοποιείται ένα επιπλέον, σταθεροποιητικό, δάκτυλο και είναι μία εξίσου αποτελεσματική λαβή για αυτή την ηλικία. Παρακάτω βλέπετε την τετραποδική λαβή.

Στις νεαρές ηλικίες (1-3) είναι πολύ πιθανό να μην παρατηρήσετε κάποια από τις παραπάνω λαβές και αντίθετα να δείτε κάποιες άλλες, από τις οποίες κάποιες από αυτές  θα παρουσιαστούν στις παρακάτω εικόνες εξαιτίας του γεγονότος ότι τόσο τα χεράκια τους όσο και οι δεξιότητες τους αναπτύσσονται. Επιπλέον, πολλές φορές μπορεί να παρατηρήσετε πως τα παιδιά αναλόγως του αντικειμένου που κρατούν παρουσιάζουν διαφορετικές λαβές και αυτό εξαρτάται από το αν το αντικείμενο είναι λεπτό, παχύ, μεγάλο, μικρό κ.λ.π.

Ακολουθούν παραδείγματα συλλήψεων που μπορεί να παρατηρήσετε στα παιδιά σας (δεν είναι όλες όσες μπορεί να παρατηρήσετε, αλλά υπάρχουν αρκετές).

Έρευνες έχουν δείξει πως η δυναμική τριποδική και τετραποδική λαβή δεν είναι οι μόνες λειτουργικές. Η πλευρική τριποδική και τετραποδική λαβή είναι εξίσου αποτελεσματικές.

Αναπτυξιακή εξέλιξη των προ-γραφικών δεξιοτήτων.

·                     1-2 ετών.

Άσχημα σχήματα-κακογραφία.

Μίμηση κάθετων και οριζόντιων γραμμών, κυκλικές μουντζούρες.

·                    2-3 ετών.

Μίμηση  σταυρού.

Αντιγραφή κάθετων, οριζόντιων γραμμών και κύκλου.

·                     3-4 ετών.

Σχεδιασμός κύκλου χωρίς να το βλέπει.

·                     4-5 ετών.

Μίμηση τετραγώνου.

Αντιγραφή σταυρού, τετραγώνου, διαγώνιων γραμμών, σχήματος Χ.

Σχεδιασμός μερικών γραμμάτων και αριθμών.

Μπορεί να είναι σε θέση να γράψει το όνομα του.

Μπορεί να ζωγραφίζει ένα ευδιάκριτο πρόσωπο με μύτη, μάτια, στόμα.

Μπορεί να ζωγραφίζει μία φιγούρα με 2 έως 4 μέλη σώματος.

Χρωματίζει κύκλο.

·                     5-6 ετών.
            Αντιγράφει τρίγωνο.

Γράφει το όνομα του.

Μπορεί να αντιγράφει τα περισσότερα πεζά και κεφαλαία γράμματα.

Μπορεί να ζωγραφίζει  έναν άνθρωπο με τουλάχιστον 5-6 μέλη σώματος.

Ακολουθούν κάποιες συμβουλές για την διόρθωση της λαβής του μολυβιού…

1. Δώστε έμφαση σε δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας και δραστηριότητες με τα χέρια, αλλά όχι σε μολύβι και χαρτί.

Αν και μπορεί να σας φαίνεται αντιπαραγωγικό να κάνετε δραστηριότητες που δεν εμπεριέχουν χαρτί και μολύβι, πρέπει να γνωρίζετε ότι για τα παιδιά αυτής της ηλικίας οι δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας και ενδυνάμωσης των δακτύλων είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσες όταν γίνονται χωρίς να εμπεριέχουν αυτά τα αντικείμενα.

Χρησιμοποιήστε άλλα αντικείμενα και δραστηριότητες που εμπεριέχουν την σύλληψη αντικειμένων που μοιάζουν με μολύβι και ενισχύουν την κίνηση μικρών μυϊκών ομάδων των δακτύλων.

2. Χρησιμοποιήστε pom-pom και νομίσματα.

Με αυτά τα αντικείμενα, και άλλα παρόμοια, το παιδί μπορεί να υϊοθετεί λαβές παρόμοιες με αυτές όταν κρατά ένα μολύβι. Έτσι το παιδί συνηθίζει να κρατά τον αντίχειρα και τον δείκτη του κοντά και να συγκρατεί ένα αντικείμενο.

3. Χρησιμοποιήστε μικρότερα ή παχύτερα μολύβια.

Μια συνήθης πρόταση είναι να δίνετε στα παιδιά που δυσκολεύονται να κρατήσουν λεπτά μολύβια, πιο μικρά και παχιά εργαλεία γραφής όπως μολύβια, μαρκαδόρους κ.ά. Αυτά τα εργαλεία, μπορούν να βοηθήσουν πολύ, παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει ακόμη μια δυναμική λαβή και δεν έχουν αρκετή ισχύ στα δάκτυλα τους.

4. Λαβές μολυβιών-βοηθήματα γραφής.

Αν και έχει παρατηρηθεί ότι κάποιες φορές δεν έχουν αποτέλεσμα και δεν βοηθούν όσο θα έπρεπε, πολλές λαβές μολυβιού, μπορούν να είναι βοηθητικές σε κάποια παιδιά. Υπάρχουν διάφορα σχέδια και μεγέθη και ο μόνος τρόπος να δείτε εάν έχουν αποτέλεσμα είναι να τις δοκιμάσετε.

Συγκεντρωτικά, εάν παρατηρείται ότι το παιδί παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάπτυξη των γραφοκινητικών του δεξιοτήτων και δεν έχει την απαραίτητη ανάπτυξη σε συνάρτηση με την ηλικία του, συμβουλευτείτε έναν εργοθεραπευτή, ο οποίος θα κάνει μια αξιολόγηση των ικανοτήτων του παιδιού και θα σας συμβουλεύσει κατάλληλα. 


Μπουρνάκα Αικατερίνη, Εργοθεραπεύτρια.

Πηγές:

Occupational Therapy for Children, 2013., Parent's Pencil Grasp Gripping Gouide. [online] Available at : <http://www.occupationaltherapychildren.com.au/blog/tag/digital-pronate/> Accessed 8 May 2016.

Growing Hands-On Kids, 2015., 5 Tips for Correcting your child's pencil grisp. [online] Available at : <http://www.growinghandsonkids.com/5-tips-for-correcting-childs-pencil-grip.html?utm_medium=social&utm_campaign=postplanner&utm_source=facebook.com#_a5y_p=4822367>  Accessed 8 May 2016.

Mama OT, 2016., Developmental Progression of Handwritting Skills. [online] Available at : <http://mamaot.com/developmental-progression-of-handwriting-skills/>  Accessed 8 May 2016.