«Η μίμηση μπορεί να ενισχύσει την κοινωνικότητα»

                               «Η μίμηση μπορεί να ενισχύσει την κοινωνικότητα»

Τα βρέφη συχνά μιμούνται τις εκφράσεις του προσώπου των ενηλίκων, για παράδειγμα εάν βγάλει κάποιος την γλώσσα του θα την βγάλουν και αυτά. Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν πως η μίμηση και η ικανότητα μάθησης συνδέονται. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό; Και γιατί, για τα παιδιά με αυτισμό είναι πάντα δυσκολότερο να μιμηθούν και να μάθουν;

Γενικά, τα μικρά παιδιά με αυτισμό μιμούνται πολύ λιγότερο σε σχέση με τα άλλα παιδιά, ακόμη, πολλές φορές έχουν δυσκολίες στην ικανότητα μάθησης. Αλλά πώς συνδέεται η ικανότητα μάθησης με την μίμηση; Ο Σουηδός καθηγητής και ερευνητής στην εξελικτική ψυχολογία, Mikael Heimann, που έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής του ζωής στην έρευνα σχετικά με την ικανότητα μίμησης των παιδιών με και χωρίς αυτισμό απαντά σε αυτό το σύνθετο θέμα.

«Μίμηση= Κοινωνικό κίνητρο».

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 ήταν αποδεκτό στην επιστημονική κοινότητα ότι ακόμη και τα νεογέννητα μπορούσαν να μιμηθούν εκφράσεις του προσώπου, γεγονός που αντιτίθεντο  στις παλαιότερες θεωρίες που πίστευαν ότι τα μωρά είχαν αυτή την ικανότητα σε ηλικία 8-10 μηνών, αναφέρει ο Mikael Heimann.

Υπάρχει όμως διαφωνία σχετικά με το αν τα νεογέννητα μιμούνται συνειδητά, ή εάν πρόκειται για μία περίπτωση μιμητισμού σε ένα περισσότερο ασυνείδητο επίπεδο.

Eίτε έτσι είτε αλλιώς, πρόκειται για μία συμπεριφορά που επιδεικνύει κοινωνικό κίνητρο στα βρέφη. Ανταποκρίνονται στα ανθρώπινα ερεθίσματα και μιμούνται, ως μία λειτουργία επιβίωσης, ακριβώς επειδή αυτή η συμπεριφορά έχει υψηλή ελκυστικότητα, και ενισχύει την προσκόλληση με τους γονείς, αναφέρει ο Mikael Heimann.

Η νεογνική μίμηση εμπεριέχει μια πτυχή μάθησης, διότι πρόκειται για έναν τρόπο με τον οποίο το βρέφος μαθαίνει από τον έξω κόσμο, αλλά είναι επίσης σημαντική για την κοινωνική προσκόλληση και αλληλεπίδραση. Από την ηλικία των 6 μηνών η μίμηση, επίσης, «μαθαίνει» στα μωρά την μνήμη, προσθέτει.

«Τα παιδιά με αυτισμό δεν μπορούν».

Σύμφωνα με τον Mikael Heimann, για πολύ καιρό το δόγμα της επιστημονικής κοινότητας ήταν πως τα νεογνά με αυτισμό δεν έχουν την ικανότητα να μιμηθούν, επειδή αυτά τα παιδιά, αν το γενικεύσουμε, κάνουν δυσκολότερα βλεμματική επαφή και κοινωνική αλληλεπίδραση.

Αλλά πλέον, αυτή η αντίληψη θεωρείται παρωχημένη. Πιο συγκεκριμένα, ο Mikael Heimann, δεν υιοθετεί την γενίκευση, όταν πρόκειται για παιδιά με αυτισμό, αφού το αυτιστικό φάσμα είναι πολύ μεγάλο.

-       Τα παιδιά με αυτισμό δεν είναι ένα ομοιογενές group, και δεν πρέπει να μιλάμε γενικά για αυτά. Υπάρχουν παιδιά με πολύ μεγάλες ελλείψεις δεξιοτήτων και άλλα που φτάνουν στο επίπεδο της ιδιοφυίας.

Όπως αναφέρει ο ίδιος έχει δει νεογνά που μιμούνται και σε ηλικία 2,5 ετών έχουν διαγνωστεί με αυτισμό, γεγονός που υποδεικνύει πως η πρόωρη μίμηση δεν έχει σχέση με την μετέπειτα μίμηση.

«Το κίνητρο για μίμηση λείπει».

Σε πρόσφατη έρευνα του, ο Mikael Heimann, μαζί με ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Gothenburg, σύγκρινε την ικανότητα μίμησης σε παιδιά διαγνωσμένα με αυτισμό, παιδιά με Σύνδρομο Down και παιδιά ηλικίας 5 εως 9 ετών χωρίς διάγνωση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι για τα παιδιά με αυτισμό η ικανότητα «αυθόρμητης» μίμησης, ήταν τόσο εύκολη όσο και για τα υπόλοιπα.

Για την ακρίβεια, όταν τα παιδιά με αυτισμό κοιτούσαν τον ερευνητή, τον μιμούνταν όσο και τα άλλα παιδιά. Όταν όμως, τους ζητούνταν να μιμηθούν, η ικανότητα τους ήταν πολύ πιο χαμηλή σε σχέση με τα παιδιά χωρίς αυτισμό.

Ο Mikael Heimann θεωρεί πως η έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά με αυτισμό δεν έχουν έλλειψη στην ικανότητα μίμησης, αλλά στην υποκείμενη κοινωνική δυναμική για να το κάνουν.

Τα παιδιά με αυτισμό ή τα άτομα με αυτισμό, δεν αισθάνονται ότι οι άνθρωποι γύρω τους είναι περισσότερο ενδιαφέροντες σε σχέση με το περιβάλλον τους ή ένα αντικείμενο. Αν δυο άνθρωποι που δεν έχουν αυτισμό καθίσουν μαζί σε ένα δωμάτιο, θα στρέψουν την προσοχή τους ο ένας στον άλλο. Αλλά για ένα άτομο με αυτισμό ένα βιβλίο, μία αφίσα ή μια λάμπα μπορεί να είναι εξίσου ενδιαφέροντα.

Λέγεται ότι οι καθρεπτικοί νευρώνες του εγκεφάλου έχουν την ικανότητα να κάνουν μίμηση. Μπορεί αυτό να σημαίνει ότι τα παιδιά με αυτισμό υπολείπονται καθρεπτικών νευρώνων;

-       Η θεωρία ότι τα παιδιά με αυτισμό δεν έχουν αυτούς τους νευρώνες ονομάζεται «Υπόθεση Broken Mirror» αλλά δεν είναι καθόλου σαφές ότι αυτό συμβαίνει. Οι καθρεπτικοί νευρώνες ανακαλύφθηκαν μόλις 20 χρόνια πριν, και ακόμη και σημερα δεν γνωρίζουμε πως αναπτύσσονται, αν είναι στα γονίδια μας από την αρχή ή αναπτύσσονται αργότερα. Μπορεί να είναι και ένας συνδυασμός. Αλλά κανείς δεν ξέρει με σιγουριά.

Είπατε πως η μίμηση είναι η ικανότητα για την «απόκτηση» της μνήμης. Πώς συμβαίνει αυτό;

-       Τα παιδιά έχουν εμπειρίες στην ζωή τους από πολύ μικρή ηλικία, και αυτό το κάνουν μέσω της μίμησης. Αυτός ο τύπος της μίμησης είναι ένας πρόδρομος για αυτό που αργότερα γίνεται επεισοδιακή μνήμη.

Έτσι για τα παιδιά που δεν μιμούνται είναι πιο δύσκολο να μιμηθούν και να μάθουν;  

-       Ναι, σε κάποιο βαθμό. Ο πολιτισμός μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα μίμησης, είναι μέρος της μάθησης μας σε ικανότητες γλώσσας και κοινωνικής συμπεριφοράς. Ασυνείδητα μας συντονίζει με τους άλλους.

«Η μίμηση ως θεραπεία».

Ο Mikael Heimann σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Gothenburg διεξήγαγε μία έρευνα σχετικά με μία νέα θεραπεία κατά την οποία ο θεραπευτής μιμείται οτιδήποτε κάνει το παιδί, μισή ώρα την ημέρα για 12 εβδομάδες.

-       Απεδείχθη πως αυτή η θεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική με άλλες παραδοσιακές μεθόδους. Πιθανώς, να είναι μια συμπληρωματική θεραπεία, στο μέλλον. Δεν πιστεύουμε ότι η μίμηση θα λύσει τα πάντα αλλά θεωρούμε ότι «ανοίγει» τον κοινωνικό κόσμο των παιδιών και πως θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία πρώτη φάση θεραπείας. Η είδηση για μια οικογένεια  ότι το παιδί έχει αυτισμό είναι πολύ βαριά. Στην συνέχεια, η μίμηση μπορεί να είναι επωφελής ως μια πρώτη αρχική προσέγγιση της οικογένειας, αφού οι γονείς δεν θα χρειάζεται να ξοδεύουν πολλές ώρες θεραπείας με το παιδί κάθε εβδομάδα, λέει ο Mikael Heimann.

Μπουρνάκα Αικατερίνη, Εργοθεραπεύτρια.

Πηγή:

Special Nest., 2016. "Imitation kan öppna den sociala världen" [online] Available at: < http://www.specialnest.se/forskning/imitation-kan-oppna-den-sociala-varlden>  Accessed 5 May 2016.