Ποια είναι η διαδικασία της "προσοχής/συγκέντρωσης" και γιατί κάποια παιδιά δυσκολεύονται περισσότερο;

  Πόσο απλό είναι τελικά το να προσέξουμε;
          
                              

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν οτι η προσοχή παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην διαδικασία της μάθησης, αλλά αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι οτι ουσιαστικά η προσοχή είναι το πρώτο βήμα της διαδικασίας της μάθησης, το οποίο λαμβάνει χώρα στον εγκέφαλο.  Η προσοχή είναι μια "χοάνη" που επιτρέπει στα παιδιά να επιλέξουν και να λάβουν πληροφορίες. Μόλις η πληροφορία φτάσει, ο εγκέφαλος την "αξιολογεί" και την αποθηκεύει στη μνήμη.  

Το να προσέξουμε κάτι μπορεί να ακούγεται  πολύ απλό, όμως είναι μια πολύ ανεπτυγμένη διαδικασία που αποτελείται από πολλά μέρη. Τα παιδιά με προβλήματα προσοχής μπορεί να παρουσιάζουν δυσκολίες σε ένα ή και περισσότερα μέρη με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η διαδικασία της μάθησης.

Ακολουθούν τα μέρη της διαδικασία προσοχής καθώς και οι δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν παιδιά με προβλήματα προσοχής:

1. "ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΣΕ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ"

Τί σημαίνει; Για να μπορέσει ένα παιδί να δεχτεί πληροφορίες, τις οποίες στη συνέχεια ο εγκέφαλος θα οργανώσει και θα αξιολογήσει, θα πρέπει πρώτα να είναι έτοιμο/σε κατάσταση εγρήγορσης. Για τα περισσότερα παιδιά αυτό σημαίνει να είναι ξύπνια και καλά ξεκούραστα. 

Ένας μαθητής ο οποίος δεν είναι σε εγρήγορση μπορεί κυριολεκτικά να έχει το κεφάλι του πάνω στο θρανίο  κατά την διάρκεια του μαθήματος. Κάποιες φορές όμως τα συμπτώματα είναι πιο διακριτικά. 

Πώς σχετίζεται με τα ζητήματα προσοχής;

Η έλλειψη ύπνου και ο κακής ποιότητας ύπνος είναι κορυφαίοι ένοχοι όταν πρόκειται για ζητήματα προσοχής. Αυτό ισχύει για όλα τα παιδιά, τόσο για αυτά που έχουν διαγνωστεί με ζητήματα προσοχής όσο και εκείνα που δεν έχουν. Στην πραγματικότητα κάποια παιδιά που έχουν διαγνωστεί με προβλήματα προσοχής και μάθησης έχει αποδειχθεί οτι ουσιαστικά είχαν διαταραχές ύπνου.  Οι διαταραχές αυτές περιλαμβάνουν τη αϋπνία, και προβλήματα που επηρεάζουν το παιδί τόσο πριν όσο και κατα την διάρκεια του ύπνου με αποτέλεσμα να μην μπορεί να έχει έναν ενιαίο ύπνο. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν διαταραχές ύπνου συχνότερα σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.

2. "ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ"

Tί σημαίνει;  Συνεχίζοντας το παιδί χρειάζεται να επιλέξει σε τι θα δώσει την προσοχή του και φυσικά  να διατηρήσει τη προσοχή του σε αυτό. Σε κάποιον βαθμό οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε την κρίση μας για να αποφασίσουμε τι είναι άξιο προσοχής. Για παράδειγμα ένας μαθητής μπορεί να επιλέξει να δωσει τη προσοχή του στον δάσκαλο και όχι στα παιδιά της αυλής. 

Παρόλα αυτά  η επιλογή και η κρίση παίζει μικρότερο ρόλο απ' όσο οι περισσότεροι συνειδητοποιούν. Για παράδειγμα αν παίσει ο πίνακας απο τον τοίχο, ο εγκέφαλος όλων των παιδιών της αίθουσας θα εστιάσει σε αυτό αυτόματα, αφού αποτελεί ένα βασικό ένστικτο. Το ίδιο ισχύει αν ο καθηγητής καθίσει ακριβώς μπροστά από κάποιον μαθητή και αρχίσει να του μιλά. 

Πώς σχετίζεται με τα ζητήματα προσοχής;

Πολλά παιδια με ζητήματα προσοχής προσπαθούν να επιλέξουν το "σωστό" πράγμα αλλά ο εγκέφαλος τους δυσκολεύεται να επιλέξει ποιο είναι αυτό. Επιπλέον, η άλλη μεγάλη δυσκολία που εχουν τα παιδιά σε αυτή τη διαδικασία είναι οτι ακόμη και όταν καταφέρουν να επιλέξουν  που θα δώσουν τη προσοχή τους, δεν μπορούν να εστιάσουν για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται. Κατ' αυτό τον τρόπο ένα παιδί μπορεί να ξεκινήσει να ακούει τον δάσκαλο αλλα στη συνέχεια να μετατοπίσει τη προσοχή του στα πουλιά που κελαηδούν έξω.



3. "ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ"

Tί σημαίνει;  Κανείς δεν μπορεί απόλυτα να αγνοήσει τους περισπασμούς. Για παράδειγμα, ενας δυνατός θόρυβος στον διάδρομο θα αποσπάσει την προσοχή όλων των μαθητών στης τάξη. Επίσης, πολύ συχνά οι άνθρωποι μεταφέρουμε τη προσοχή μας σε κάτι εσωτερικό όπως μια σκέψη, ένα συναίσθημα ή μια μνήμη. Βέβαια οι περισσότεροι απο εμάς μπορούμε μετά απο λίγο να επαναφέρουμε τη προσοχή μας.

   

Πώς σχετίζεται με τα ζητήματα προσοχής;

Ο μηχανισμός που θα επιτρέψει στους μαθητές, όπως αναφέρθηκε στο παραπάνω παράδειγμα, να επαναφέρουν την προσοχή τους εύκολα και γρήγορα, δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο στα παιδιά με προβλήματα προσοχής. Ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να παραμείνει "κολλημένο" στον ήχο που ακούστηκε για πολύ ώρα μετά, ενώ οι υπόλοιποι μαθητές θα έχουν προσηλωθεί ξανά στο μάθημα, με αποτέλεσμα να έχει χάσει αρκετές πληροφορίες όταν θα επαναφέρει τη προσοχή του στον δάσκαλο. Υπάρχει φυσικά και η περίπτωση το παιδί να μην "επιστρέψει" στο μάθημα και να χαθεί σε σκέψεις του τύπου, τί θα φάει το μεσημέρι. 

Εν κατακλείδι... 

Αν το παιδί δυσκολεύεται πολύ σε θέματα προσοχής μπορείτε να δοκιμάσετε πολλές τεχνικές παρέμβασης στο σπίτι και το σχολείο, ιδανικά προτεινόμενες απο έναν εργοθεραπευτή. Σε κάποιες περιπτώσεις που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η καθημερινότητα του παιδιού λόγω των προβλημάτων αυτών ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί και φαρμακευτική αγωγή την οποία συνταγογραφεί ο ιατρός. Σε κάθε περίπτωση όμως η θεραπεία δεν πρέπει να βασίζεται στην φαρμακευτική αγωγή (η οποία πρέπει να δίνεται σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις)  αλλά στην θεραπευτική παρέμβαση. 

                                 Με μια ματιά...

• Η προσοχή μας επιτρέπει να εντοπίζουμε και να λαμβάνουμε χρήσιμες πληροφορίες.
• Για να επιτευχθεί η προσοχή απαιτείται μια διαδικασία που αποτελείται απο πολλά διαφορετικά μέρη.
• Τα παιδιά με δυσκολίες στην προσοχή δυσκολεύονται σε ένα ή περισσότερα μέρη αυτής της διαδικασίας.
• Η προσοχή δεν είναι μια τόσο "τυχαία" επιλογή όσο πολλοί νομίζουν.
• Τα παιδιά με προβλήματα προσοχής έχουν δυσκολία στο να αναγνωρίσουν που πρέπει να δώσουν την προσοχή τους, να εστιάσουν για εύλογο χρονικό διάστημα και να μετατοπίσουν τη προσοχή τους.
• Η θεραπεία μέσω της σκόπιμης δραστηριότητας, δηλαδή η εργοθεραπεία, ειναι η κύρια παρέμβαση που θα πρέπει να λαμβάνουν τα παιδιά με ζητήματα προσοχής, ενώ σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επικαλύπτεται της φαρμακευτικής αγωγής. 

Μπουρνάκα  Αικατερίνη, Εργοθεραπεύτρια.

Πηγή:

Understood, 2015., How kids pay attention (and why some kids struggle with it) [online] Available at: <https://www.understood.org/en/learning-attention-issues/child-learning-disabilities/distractibility-inattention/how-kids-pay-attention-and-why-some-kids-struggle-with-it> Accessed at 15 September 2016.